De achtste Winter Efteling is dit al weer. Wat een geweldige tijden waren het toch, acht jaar geleden, toen de Winter Efteling voor het eerst zijn poorten opendeed... Voor veel Eftelingliefhebbers was die eerste Winter Efteling om meer dan een reden een bijzondere ervaring; behalve het feit dat het park nu ook 's winters even te bezoeken was, was het ook voor het eerst in heel veel jaren dat het park nog 's na zonsondergang te bezoeken was (pas een jaar later, in de zomer van 2000, begon de Efteling zijn jaarlijkse Zeven Mijls Zomer-traditie met eerst vier en later zeven Zomeravonden). De eerste openingsdag van de Winter Efteling was er één in mineur, met een grote regenstorm die allerlei decoratiemateriaal losmaakte, waardoor diverse wegen moesten worden afgesloten en bezoekers geëvacueerd. Na die aarzelende start ontvouwden zich echter twee wonderlijke weken, met unieke momenten, zoals de eerste Eftelingdag in de sneeuw of die fameuze tweede kerstdag waarop het park de deuren moest sluiten omdat zoveel bezoekers tegelijk naar Kaatsheuvel wilden komen. Het was de nog pinvrije Winter Efteling van Het meisje met de zwavelstokjes in het Poppentheater en Op Glad IJs in het Victoriaanse theater, van de Sneeuwkoningin-voorstelling in de tent bij de ingang van het sprookjesbos en van de eerste gratis oranje Unox-mutsen bij de erwtensoep. Zo gek dat dat al acht jaar geleden is. Intussen is de Winter Efteling de normaalste zaak van de wereld geworden. Hoewel het entertainment lang niet meer zo op de voorgrond staat als in de beginjaren (wie herinnert zich nog de legendarische "pegelswing"?), is het een evenement dat het ook vandaag nog vooral moet hebben van winterse sferen. Sinds een aantal jaren wordt het begin van de Winter Efteling ook steeds gebruikt om een nieuwigheid officieel in te huldigen. In 2004 was dat nog het vernieuwde Anton Pieckplein en in 2005 het wintersprookje Het Meisje met de Zwavelstokjes van Michel den Dulk. Dit jaar was er weer een "nieuw" sprookje in het Sprookjesbos, of beter: een "opgepoetst" sprookje, zoals Tafeltje-dek-je en Sneeuwwitje in 1999: Vrouw Holle.
De put van Vrouw Holle is in vijfenvijftig jaar één van die Eftelingiconen geworden waar we allemaal wel herinneringen uit onze jeugdjaren aan hebben. Zittend op de rand van de Pieckeriaanse put, met zijn scheve dak, zijn ruwe dakpannen en zijn ongelijke metselwerk, hebben generaties kinderen geluisterd naar het verhaal van de zusjes Rita en Mina en gekeken naar de tekeningen van Anton Pieck die in de vorm van een diashow op de bodem van de put worden geprojecteerd. Gelegen in het midden van een klein pleintje in de schaduw van het oude sprookjesmuseum is Vrouw Holle het laatste sprookje van het eigenlijke "bos", voordat de sprookjesroute zich verder zet naar de open ruimte van het Herautenplein, het nogal steriele tempelplein van de Indische waterlelies en de sprookjes die aan het eind van de jaren negentig in de oude Siertuin zijn gebouwd. Het sprookje van Vrouw Holle kreeg dus voor deze Winter Efteling een facelift, en zal - net als Het meisje met de zwavelstokjes - ook gewoon 's zomers een vast deel van het Sprookjesbos blijven. De eerste verandering is aan de put zelf; volgens oude bronnen stond er vroeger namelijk water in de put, dat zich terugtrok als de diashow begon, en weer kwam opborrelen aan het einde van de show. Het Dagblad Oost Brabant, dat een enthousiast artikel schreef naar aanleiding van de opening van het Sprookjesbos in 1952, schreef hierover: "Een ander voorbeeld dat bijna niet te geloven is, is de toverput bij het huisje van Vrouw Holle. Water en plaatjes in de put worden hier afgewisseld, wat blijk geeft van een ongelooflijk technisch vernuft." Of dit een iets te fantasierijke beschrijving was van een overenthousiaste journalist, of dat in de beginjaren inderdaad water in de put stond, is vooralsnog een mysterie. Maar wie de afgelopen jaren een blik in de put van Vrouw Holle wierp, kon door de ruitjes niet veel meer zien dan een Powerpoint die via een schuin geplaatste spiegel op de bodem werd geprojecteerd. De diashow in de put is dit jaar vernieuwd, en hoewel ik niet dol ben op de nogal felle kleuren van de nieuwe dia's, is er nu ook een waterrimpelingseffect toegevoegd bij elke diaovergang, dat echt heel mooi is. Het is een subtiele verbetering van een klassieker, en hoewel het nog altijd niet zo spectaculair is als de beschrijving in Dagblad Oost Brabant, is het een heuse verbetering!
De meest spectaculaire nieuwigheid is uiteraard de Vrouw Holle-animatronic zelf, die het kan laten sneeuwen. Met het huisje van Hans en Grietje er vlak voor, maakt de Efteling nu voor het eerst werk van een Oude Vrouwen Wandeling, waarbij je op commando oude vrouwen uit deuren en vensters te voorschijn kunt laten komen. Het verschil met de naamloze heks van Hans en Grietje is dat Vrouw Holle zowel een goedhartig als boosaardig kantje heeft. Ze laat het sneeuwen, en dat is in onze streken - zeker in tijden van global warming - iets positiefs, maar aan de andere kant kan ze ook best vilein uit de hoek komen voor wie zich niet geheel aan haar wensen en verzuchtingen opoffert. Robert-Jaap Janssen, de man die in z'n eentje verantwoordelijk is voor het feit dat ik nu al jaren de patronen van gebakonderleggers associeer met de Efteling, heeft geprobeerd die dualiteit in het karakter van Vrouw Holle weer te geven door haar niet louter op commando aan de sneeuwverzuchtingen van bezoekers toe te laten geven, maar door een alternatief "treiterprogramma" te voorzien, waarbij Vrouw Holle, net zoals tegen luie Mina, te kennen geeft van: bekijk het maar. Het is de tweede keer in zijn geschiedenis dat de Efteling alternatieve programma's voorziet voor een sprookje; ook de Trollenkoning beschikt over drie verschillende "voorspellingen", de ene al opgewekter dan de andere. Het probleem bij Vrouw Holle is dat het "treiterprogramma", waarbij ze het niet laat sneeuwen, te frequent is en te voorspelbaar: het sneeuwen en niet-sneeuwen gebeurt gewoon om en om. Bovendien wordt geen reden gegeven waarom Vrouw Holle het nu eens wel en dan eens niet laat sneeuwen. Het lijkt er gewoon op alsof Vrouw Holle er nu om de andere keer gewoon geen zin in heeft. Beter was geweest om in de interactiviteit waarmee Vrouw Holle naar buiten wordt geroepen, een reden te stoppen waarom ze het al dan niet doet sneeuwen (bv. het beoordelen van de bezoeker als "vlijtig" of "lui"). Ook het infantiele muziekje waarmee het treiteren gepaard gaat is er wat mij betreft te veel aan.
De "treitermodus" van Vrouw Holle heeft al bergen kritiek over zich heen gekregen van Eftelingliefhebbers. Ik zou die willen nuanceren; ik vind het persoonlijk prima dat de Efteling de dualiteit in het ambigue karakter van Vrouw Holle heeft proberen te bewaren. Vrouw Holle is niet zomaar een lief oud vrouwtje, en dat komt nu duidelijk tot uiting. De manier waarop is echter té voorspelbaar, zonder reden en wat kinderachtig. Ik hoop dat de Efteling nog 's na gaat denken over dit sprookje; de uitvoering van zowel de gevel als de animatronic is perfect, en de bewegingen waarmee Vrouw Holle naar het raampje wandelt zijn geweldig. De haan op het dak maakt het plaatje af en in dat opzicht is het een prima toevoeging; net als bij de haren van Raponsje vraag ik me af hoe Vrouw Holle er uit zal komen te zien na een seizoen lang schuimsneeuw over zich heen te hebben gekregen, maar dat zien we later wel.
Vrouw Holle is in het park ook aanwezig in de vorm van een korte show die vier keer wordt opgevoerd op een mastodontisch overdekt podium op de Brink. Het podium is vrij lelijk, maar de locatie is perfect en het vult het lege plein aardig op. Ik kreeg spontaan de gedachte dat het misschien nog niet slecht zou zijn mocht op de plaats van de fontein gewoon een mooi permanent overdekt podium in Huis van de Vijf Zintuigen-stijl gebouwd zou worden; het zou gebruikt kunnen worden als Zomeravondpodium, als locatie voor openingsacts en allerlei entertainment en daardoor misschien een functie kunnen geven aan de Brink die hij nu nog niet heeft. De Vrouw Holleshow is van de makers van de Sprookjesfeest/Sprookjesvriendjes-show, en een aantal liedjes uit de sprookjesbosvoorstelling worden er ook kort in gerecycleerd, maar het hoofddoel is het aanleren van het publiek van een soort sneeuwdansje en vervolgens het hele plein onder liters en liters schuim te bedelven. Dat laatste is best een indrukwekkend gezicht, hoewel ik liever had gezien dat de Efteling sneeuwmachines zoals in Main Street in Disneyland gebruikte, met echte kleine sneeuwvlokken, dan de machines die ze nu van een of andere schuimparty-organisatie geleasd hebben en de associatie met sneeuw niet veel verder trekken dan "het is wit en het valt uit de lucht".
Ook alomtegenwoordig: de Sprookjesboom! Er staat nog net geen sprekende boom aan de ingang van het Sprookjesbos, maar voor de rest hangen overal in het park reclameborden voor de nieuwe tv-serie, liggen vijf dvd's met afleveringen in de winkelrekken en trekken acteurs met Sprookjesboom-handpoppen door het park. Die laatste vond ik trouwens best wel leuk; de wolf en Langnek voeren niet echt een voorstelling op, maar doen vooral aan interactie met het publiek, wat soms best genietbaar is. Er werden zondag ook een aantal nieuwe pins uitgebracht: deeltje negen en tien in de Eftelingjubilea-serie (de Gondoletta en de Game Gallery), waarbij de Game Gallerypin niet te koop was maar alleen maar gewonnen kon worden door Dobberbal te spelen én te winnen in de Game Gallery. Ik had het spel nog nooit gespeeld, dus maar 's van de gelegenheid gebruikgemaakt om een mandje met twintig ballen te kopen voor vijf euro (wat ongeveer de kostprijs is van één jubileumpin). Het spelletje bleek makkelijker dan gedacht, want van de twintig ballen gooiden wer er samen een zestal in zo'n bewegende matrozenton, waardoor ik nu zes Game Gallerypins heb. Wat mij betreft brengen ze voortaan alle Eftelingsouvenirs maar uit in de vorm van Dobberbalprijzen.
Echt nieuwe wintersouvenirs heb ik niet gezien, behalve wat lelijke en veel te dure Pardoeskerstballen en een nieuwe wintermok; er is weer een gratis Sprookjesbosmok bij aankoop van een warme Chocomel, dit jaar met Roodkapje en de wolf. Het Kinderwinterwonderland is groter dan vorig jaar, maar er is nog nooit eerder zo weinig te beleven geweest. Het plein van de Vliegende Hollander is afgesloten, en wordt gebruikt als stockageplek voor de Gondolettabootjes, waardoor na een jaartje afwezigheid de ijsvissen terug zijn van weggeweest op de Gondolettavijver. Aan de ingangspoort van Fata Morgana zijn nieuwe vuurtoortsen, er zijn nu zeker dubbel zoveel kampvuren als vorig jaar en op het Pirañaplein is weer dat Salsburgerland-dorpje met reclame voor Oostenrijkse skioorden en een skicaroussel voor de kleinsten. Bij de soep en de worst krijg je, net zoals vorig jaar, weer oorverwarmers cadeau. In PandaDroom ben ik vlug 's binnengewipt om de nieuwe stapvijver te bekijken, een projectie op de plek waar vroeger dat waterbed lag, waarbij vissen wegvluchten als je er over trapt; leuk gedaan, maar erg populair en daardoor erg druk, maar het slaat als een tang op een varken binnen de WNF-context: ben ik de enige die zich afvraagt wat het wegjagen van vissen en springen op koralen te maken hebben met dierenbescherming en natuurbehoud?
Erwin Taets
